Lepiej rowerem

Lepiej to krótki humorystyczny wiersz, który w polskiej literaturze zagościł dzięki Wisławie Szymborskiej. Poetka tworzyła lepieje jako żartobliwe recenzje kulinarne, w których z niesmakiem komentowała swoje doświadczenia gastronomiczne.

Utwory te opierają się na porównaniu „lepiej… niż…”, a jako dystychy mają budowę dwuwersową: 

Lepiej złamać obie nogi 
niż zajadać tu pierogi 

Lepszy piorun na Nosalu 
niż pulpety w tym lokalu 

Lepszy ku przepaści marsz
niż z tych naleśników farsz

Lepiej – albo inaczej lepiuch – swoją nazwę zaczerpnął od słowa otwierającego wiersz i samej konstrukcji „lepiej… niż…”, która w klarowny sposób skleja obie części. Wymyślił ją sekretarz poetki, Michał Rusinek. 

Porównanie w lepiejach oparte jest nierzadko na absurdalnym wyolbrzymieniu w pierwszym wersie, podkreślającym negatywną treść w drugiej linii. Żartobliwego tonu dodają im też rymy i rytm, dzięki którym dobrze się je czyta i łatwo je zapamiętać. W swoich lepiejach Szymborska dbała o rymy dokładne i budowę ośmiozgłoskowca.

Genezę lepieja poetka wyjaśniła w krótkiej anegdocie: 

❝ W pewnej podmiejskiej gospodzie podano mi kartę, w której przy pozycji „flaki” ktoś dopisał drżącą ręką „okropne”. Pomyślałam, że na tym poprzestać nie wolno. Nawet w najlepszej restauracji zdarzy się czasem jakieś paskudztwo. Trzeba następnych gości jakoś przed nim ostrzec. Krótki wierszyk, łatwo wpadający w ucho, najlepiej się do tego nadaje. ❞

Lepieje Wisławy Szymborskiej, wraz z limerykami, odwódkami i innymi krótkimi humorystycznymi utworami, zostały wydane w tomie „Rymowanki dla dużych dzieci” (2003).

Szymborska traktowała lepieje jako alternatywę do narzekania na niesmaczne potrawy.

Jednak dzięki prostej konstrukcji porównawczej ten gatunek poetycki można z powodzeniem wykorzystać do komentowania wszelkich negatywnych zachowań i zjawisk.

Wystarczy pamiętać, aby w drugiej linii było np. zachowanie, które ma zostać poddane krytyce: 

LEPIEJ (lepszy, lepsze) + pochwała 
NIŻ (niźli) + krytyka

W instrukcji poniżej znajdziesz wskazówki, jak stworzyć lepieja, w którym zachęcisz do jeżdżenia rowerem w każdej sytuacji. 

Lepiej rowerem
krok po kroku

1. Roboczo zapisz kilka okoliczności, które mogą zniechęcać do jazdy rowerem, np. związanych z pogodą. 

2. W drugiej liście wypisz zachowania lub sytuacje, których nie popierasz, uznajesz za krzywdzące lub szkodliwe społecznie itp. 

W obu punktach możesz wypisywać pojedyncze słowa lub krótkie frazy. Dzięki temu szybko stworzysz zasób pomysłów, które możesz zestawiać w lepieje. Wystarczy, że odpowiednio dobierzesz frazy z punktu pierwszego i drugiego i dopracujesz je stylistycznie, w tym dodasz rymy i zadbasz o rytm.

Słowo „lepiej” możesz odmienić, aby dopasować je do reszty zdania (lepsze, lepsza, lepszy). W miejsce „niż” można użyć „niźli” lub „(a)niżeli”. 

Podobnie jak Szymborska możesz dodać do swoich lepiejów szczyptę absurdu czy groteski. Pamiętaj przy tym, aby krytykować zachowanie lub sytuację, nie konkretną osobę.

Lepiej rowerem jechać nocą 
niż nie spieszyć się z pomocą 

Lepszy rower bez błotnika
niźli śmieci pół chodnika 

Lepszy rower w obie strony 
niż trzy w roku omikrony

Zadbaj o to, aby w pierwszej linii była sytuacja, która na co dzień przynajmniej części osób będzie się kojarzyć negatywnie. 

Samo jeżdżenie rowerem jest przyjemne, więc wybierz bardziej konkretną sytuację, w której łatwo z niego zrezygnować. Przykładowo może być to jeżdżenie w deszczu lub po kiepskiej nawierzchni czy jazda rowerem starym lub brzydkim.

Konkret doda humoru, a żartobliwy ton lepieja łatwiej zachęci kolejne osoby do jazdy rowerem również w sytuacji, gdy jest to potencjalnie niewygodne. 

Jeśli nie uwzględnisz tego aspektu, lepiej może zostać odebrany moralizatorsko lub jako żartobliwe wyrażenie własnej preferencji. Na przykład: 

Lepsza jazda na rowerze 
niż brak danych na serwerze

Lepsze rowerem jeżdżenie 
niż prysznice na basenie

Rytm i rym

Rytm nadasz dzięki takiej samej lub zbliżonej liczbie sylab w obu wersach. W połączeniu z rymami dokładnymi zaowocuje to łatwo wpadającym w ucho powiedzeniem. 

Rymy dokładne osiągniesz na różne sposoby. W języku polskim możesz pobawić się szykiem przestawnym i na końcu umieścić czasownik (czynność). Z pomocą przyjdzie słownik rymów, w którym możesz szukać słów także według liczby sylab czy liter. 

Lepiej dętkę znowu zmieniać
niż się rano nie dotleniać

Lepiej w trasie się pogubić 
niż znów o drobnostkę czubić

Lepsze starym rowerem jeżdżenie 
niźli w parku naśmiecenie 

Lepsze przy wietrze z rowerem fruwanie 
niż sąsiadów obgadanie

Lepszy od roweru zakwas bolesny
niż całkowity zastój cielesny

Lepszy rower zardzewiały
niż w ustach same banały

Do samego słowa „rower” nie ma wielu rymów, a większość nie jest zbyt przydatna do lepiejów.

Wśród pomocnych są słowa „skwer” i „serwer”, jednak w mianowniku rymuje się w nich tylko ostatnia sylaba, co nie sprzyja brzmieniu. Dopiero odmienione stworzą rym dokładny i mogą dobrze oddać temat rowerowego lepieja: 

Lepsza jazda na rozklekotanym rowerze 
niż dane na niebezpiecznym serwerze

Synonimy

Pomocne są synonimy, np. jednoślad, bicykl, dwa kółka, a także określenia konkretnych rowerów – składak, damka, kolarzówka, ostre koło, tandem, oraz zdrobnienia tych słów (rowerek, dameczka, kolarzóweczka). 

Podobnie jest z „jechać”. Zamienniki tego słowa rymują się łatwiej, a dodatkowo nadają lepiejom bardziej żartobliwy ton.

Sprawdzisz je w słowniku synonimów online. 

Lepsze jeżdżenie starym składakiem 
niż spotkanie z osiedlowym cwaniakiem 

Lepsze bicyklem w deszczu pomykanie
niż w żywe oczy kłamanie 

Lepiej jednośladem w śniegu gnać 
niż łapówkę cichcem brać 

Lepiej ostrym kołem zimą frygać 
niż od obowiązków się wymigać

Lepiej rowerem starym pruć 
niż z balkonu na dół pluć

Lepiej rowerem bez łańcucha pomykać 
niż przed nosem drzwi zamykać

Zasób rymów

W słowniku rymów online możesz też sprawdzić, co rymuje się z wybranym przez ciebie słowem i stworzyć lepieja na podstawie pary słów na końcu. 

Przykładowo, wśród rymów do „jeżdżenie” jest sporo słów, które same w sobie są określeniami negatywnych zachowań.

jeżdżenie

bałamucenie, (z)błaźnienie, biadolenie, błądzenie, (z)gubienie, marudzenie, obrażenie, skażenie, śmiecenie, ubliżenie, znieważenie

W dodatku do „śmiecenie” łatwo dodać przedrostki, które w razie potrzeby dodadzą lepiejowi brakującą sylabę (naśmiecenie, zaśmiecenie). 

Wśród tych rymów są też określenia czynności, do których wystarczy dodać rzeczownik lub przymiotnik, aby nabrały negatywnego wydźwięku.

jeżdżenie

(jęzorem) mielenie, (papierosów) palenie, (pod koła) wchodzenie, (nogi) podłożenie, (śmieciowe) jedzenie, (w kłamstwach) pogrążenie

Możesz skorzystać także z rzeczowników, które w tym przypadku sprawdzą się jako rym. 

jeżdżenie

przerażenie, skażenie, zagrożenie, zażalenie

Lepsze warianty

Dobrym ćwiczeniem jest wybór jednej sytuacji jako bazy do pierwszego wersu i stworzenie wokół niej kilku różnych lepiejów. Każdy będzie wariantem sytuacji z innym szykiem zdania i inną sytuacją porównawczą. 

POSZŁA DĘTKA

Lepiej dętkę znów cerować
niż błahostką denerwować

Lepiej dętkę podziurawić 
niż plotkami zaciekawić 

Lepiej jechać z dziurą w dętce 
niż ściemy rzucać naprędce 

Lepsze dwie dziurawe dętki 
niźli w kłamstwach język prędki 

Lepsza dętka pełna szkieł
niż w złości pokazany kieł

Lepszy rower w dziurach cały 
niż ochota na banały

WYBOJE, DZIURY

Lepiej ścieżką jechać wyboistą 
niż od fajek cerę mieć ziemistą

Lepsza ścieżka z wybojami 
niż walka ze spalinami 

Lepsza z wybojami ścieżka 
niźli z kumpla znów heheszka 

Lepsza od wybojów trzęsawka 
niż na palenie zajawka 

Lepsza ścieżka dziur pełna 
niż ignorancja zupełna 

Lepszy od dziur błotnika grzechot 
niźli z głupich żartów rechot 

Jeśli spodobała Ci się ta rozgrzewka, daj znać pisząc na newsletter@loesje.pl. Możesz podzielić się wynikami, np. robiąc jej zdjęcie. Zajmie to kilka chwil, a dla nas będzie wiele znaczyć 😊

PS Lubisz plakaty, warsztaty, rozgrzewki Loesje?