Słowo-klucz do pisania

Słowo-klucz to wieloznaczna fraza, która przyda się również do poćwiczenia wyobraźni i stworzenia krótkiego tekstu według wskazówek poniżej.

Pojęcie słowa kluczowego (inaczej słowa lub wyrazu klucza) zaproponował w 1954 roku francuski językoznawca i semiotyk Pierre Guiraud. W jego praktyce termin ten miał znaczenie statystyczne i odnosił się do konkretnego tekstu lub twórczości autora/autorki.
W tym rozumieniu słowa klucze to wyrazy, których frekwencja w danym tekście lub twórczości jest wyższa niż w języku w ogóle. Słowa te łączą się ze skojarzeniami i archetypami myślowymi. Tworzą podpowiedzi stylistyczne i znaczeniowe, które pomagają tekst zrozumieć.

Określenie weszło do użytku również w innych dziedzinach i wówczas w języku polskim zapisywane jest zwyczajowo z dywizem, słowo-klucz. Odnosi się do głównej idei, sedna tematu. Otwiera możliwości zrozumienia problemu i rozwiązania go – analogicznie do hasła zabezpieczającego plik czy pozwalającego na odebranie informacji. 

To szerokie rozumienie słowa kluczowego przyda się jako twórcza inspiracja w pisaniu.

1. Podziel kartkę na dwie części.

Alternatywnie weź dwie mniejsze kartki. Jedną część (lub osobną kartkę) oznacz liczbą 1, drugą – 2. 
Ćwiczenie można wykonać również w grupie. Kartki wędrują do kolejnych osób, po każdym zapisanym słowie/frazie.

2. Część/kartka 1 służy do zebrania określeń emocji. 

Warto zebrać ich przynajmniej 10. To mogą być proste emocje, takie jak radość, zaskoczenie, strach, smutek. Lub bardziej złożone, typu zaufanie, irytacja, wstręt.
Mogą to być także frazy, które dopowiadają np. okoliczność związaną z emocją, przy czym określenia dłuższe niż 4-5 słów mogą okazać się niepraktyczne. 
Mogą być sobą inspirowane i na listę mogą trafić na przykład „radość” i „radość na widok (kogoś, czegoś)”.

3. Część/kartka 2 to zbiór luźnych skojarzeń. 

Tu słów może być mniej. Jednak im większy zasób, tym zwykle większa różnorodność i większy wybór w kolejnym kroku. Skojarzenia nie są powiązane z listą 1, czyli emocjami. 

Sposób ich zebrania jest dowolny, na przykład: 

• rzeczy, które masz w zasięgu wzroku i czynności kojarzące się z tymi rzeczami, 
• początek to słowo, które przychodzi na myśl jako pierwsze, a kolejne są skojarzeniami do niego, 
• słowa i frazy kojarzące się z konkretnym miejscem czy porą roku. 

4. Z każdej listy wybierz po jednym słowie/frazie.

Kryterium jest dowolne. Odłożenie obu list i sięgnięcie po nie niezależnie zapewni mniejszy wpływ wybranej emocji na wybór skojarzenia.

Stwórz tekst, w którym: 

• emocjonalnym kluczem jest wybór z kartki 1, 
• jedyną linią dialogu, jaką może wypowiedzieć lub pomyśleć postać, jest słowo/fraza z listy 2. 

Całą resztę tekstu tworzysz na podstawie tych informacji, w tym decydujesz o postaci/ach, czasie i miejscu akcji. 

Słowo-klucz może pojawić się w tekście, ale nie musi. Może nadać ton i styl oraz podpowiedzieć zachowania postaci. Wpłynie na słowa-skojarzenia wynikające z danej emocji, które mogą ją zasugerować, nawet jeśli jej nazwa nie pojawi się wprost. 

W przypadku pracy w grupie można też z góry przyjąć, że słowo-klucz nie pojawia się. Na etapie czytania gotowych tekstów grupa może zgadywać, jaka emocja była kluczowa.

Dlaczego tylko jedna linia dialogu?

Pozwoli to skoncentrować się na opisie zachowań, w których wybrzmiewają emocje.
Zagwarantuje też pisanie według zasady pokazywania (działań, decyzji i ich konsekwencji) zamiast mówienia (o nich wprost). Oparte na niej teksty silniej angażują osoby je czytające, dając im większą wolność interpretacyjną.

Redagowanie tekstów

Jak redagować teksty? Praktyczne wskazówki daje Marcin Orliński w artykule „Jak z tekstu zrobić petardę„. 

Pochodzi z książki „Wyobraźnia | zbiór reguł jest nieograniczony” wydanej przez Loesje i dostępnej jako nieodpłatny e-book. 

Z Loesje poćwiczysz też tworzenie nieszablonowych metafor czy wychodzenie poza klisze językowe, a zebrane ćwiczenia pisarskie znajdziesz w tematycznej kategorii „kreatywne pisanie„.