Magia dowcipu językowego

Warto na początek uporządkować podstawowe pojęcia.

Humor (za Januszem Sikorskim¹) definiowany jest jako kulturowa wrażliwość na potencjał i przejawy śmieszności.
Śmieszność z kolei to kategoria psychologiczna rozumiana jako zdolność do odczuwania zjawisk jako humorystyczne przynależna odbiorcy.
Komizm natomiast można określić jako nadrzędną kategorię opisującą zjawiska mogące wywołać mimowolny śmiech bądź poznawczą satysfakcję, wywołującą odczucia zawierające pozytywny element. Komizm językowy to ogół zabiegów, wywołujących reakcję śmieszności lub poznawczego zadowolenia, związanych z odbiorem i zależnych od kontekstu.

Dowcip rozumiany jest jako gatunek tekstu (zwany potocznie kawałem).
Zaś dowcip językowy to zabieg tekstowy lub ogół zabiegów mających wywołać reakcję śmieszności albo poznawcze zadowolenie. Jest on autonomiczny, niezależny od kontekstu, związany z nadawcą. Dowcip i komizm nie są kategoriami sprzecznymi. W naturalnym procesie odbioru są ze sobą połączone, dopełniają się. […]

Jeśli jesteśmy twórcami, warto, abyśmy budowali dowcip obiektywny, zrozumiały dla naszego odbiorcy, wymagający zaangażowania emocji i intelektu.
Język umożliwia poprzez swoje różnorodne procesy realizację dowcipu na różnych poziomach: grafii, fonetyki, fleksji, słowotwórstwa, leksyki, frazematyki czy składni.

Bibliografia:

¹ Janusz Sikorski, Humor na poziomie systemu, w: Zrozumieć humor, red. S. Dżereń-Głowacka, A. Kwiatkowska, cz. 2/1, Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, Piotrków Trybunalski 2009 →

---

Tekst jest fragmentem artykułu 'Magia dowcipu, czyli o wybranych mechanizmach dowcipu językowego’ Anny Iwanowskiej, który stanowi rozdział książki 'Wyobraźnia | zbiór reguł jest nieograniczony’, dostępnej na loesje.pl →

Anna Iwanowska

Doktor nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa. Wieloletnia redaktorka książek i artykułów. Na co dzień pracuje jako analityk i kierownik projektów IT. Pasjonuje się porozumieniem bez przemocy, czyli komunikacją szanującą wartości i przekonania rozmówców. Okazjonalnie szkoli i prowadzi wykłady z szeroko pojętej komunikacji.
W wolnych chwilach pisze też o poprawnej polszczyźnie na Twitterze @AnnaIwanowska oraz prowadzi popularnonaukową stronę annaiwanowska.pl. Uwielbia Gdańsk.

Rozwój warsztatów kreatywnego pisania Loesje i potrzeba doskonalenia takiej metody pracy z tekstem zaowocowały zaproszeniem grona Ekspertek i Ekspertów, którzy podczas wykładów i spotkań wpisanych w projekt 'Język polski jest przyjazny | merda ogonkami’ dzielą się swoją wiedzą o języku, tekstach krótkich i kreatywności. Dzięki ich otwartości powstała również książka 'Wyobraźnia | zbiór reguł jest nieograniczony’, która zbiera i poszerza tematykę wykładów.

W publikacji znalazły się artykuły omawiające relatywizm językowy, metaforę, aforyzm, dowcip językowy, proces redagowania tekstów, tłumaczenie krótkich form – także na polski język migowy (PJM), improwizację teatralną i jej związki z twórczym myśleniem oraz burzę mózgów jako kreatywną formę pracy z tekstem.

Wspólnie stanowią one zbiór podpowiedzi, o czym warto pamiętać podczas pisania i tłumaczenia tekstów krótkich. Poszczególne rozdziały można czytać w dowolnej kolejności, zaś każdy z nich mógłby funkcjonować jako niezależny tekst.

Autorzy i Autorki:

Damian Bednarz, Agata Hącia, Anna Iwanowska, Agnieszka Matan, Marcin Orliński, Joanna Partyka, Emilia Skiba, Jacek Wasilewski, Artur Werbel.

Książka dostępna jest jako bezpłatna publikacja edukacyjna
w formie e-booka i w wersji drukowanej.

Drukowaną wersję książki można otrzymać podczas wydarzeń organizowanych przez Fundację Loesje Polska w roku 2022 oraz – w przypadku bibliotek, szkół, organizacji pozarządowych – również wysyłkowo. Szczegóły →

Projekt, w ramach którego ukazała się książka, zaczerpnął swoją nazwę z plakatu Loesje stworzonego w 2013 roku:

Projekt wpisany jest w Warszawski Program Edukacji Kulturalnej i potrwa jeszcze do końca czerwca 2022 roku. Wówczas odbędą się ostatnie warsztaty kreatywnego pisania Loesje, a także wykłady i spotkania wokół języka i kreatywności.

Podczas tegorocznych warsztatów Loesje wpisanych w projekt powstało ponad dwadzieścia nowych plakatów Loesje, które dostępne są w zasobach na www.loesje.org →

Z już istniejących plakatów można korzystać bez dodatkowej konsultacji z Loesje. Wystarczy, że zostaną pobrane jako pliki pdf ze strony www.loesje.org, zaś ich wykorzystanie będzie mieć charakter niekomercyjny.

czyli po polsku Lusia lub Luśka

To pełna energii, wiecznie młoda duchem Holenderka. Użyczyła imienia grupie osób, które wierzą, że plakaty mogą spowodować rewolucję, a hasła z jej podpisem odzwierciedlają to optymistyczne podejście. Zamiast pouczać, zachęcają do refleksji i dyskusji, a także krytycznego, ale konstruktywnego spojrzenia. Ich największy zbiór – w kilkudziesięciu językach – dostępny jest na www.loesje.org.