Poza schematy

Jak w pisaniu szybko wyjść poza schematy? 
Krótką drogą będzie pomyślenie o czymś innym. 

To ćwiczenie opiera się na sile luźnych skojarzeń, które są jedną z podstaw twórczego myślenia. Im skojarzenie luźniejsze, ale wciąż powiązane z punktem wyjścia, tym oryginalniej.

Bliskim skojarzeniem do stołu jest na przykład krzesło, a dalszym, luźniejszym – ołówek.
Dlaczego?
Krzesło przy stole stoi (bardzo) często, zaś ołówek może znaleźć się na nim tylko czasami.

Luźne skojarzenia to również sposób na sięgnięcie do indywidualnych wspomnień i doświadczeń. Są cennym źródłem mniej schematycznych pomysłów, przydatnych w procesie pisania. 

Pora na gimnastykę skojarzeń 

Ćwiczenie można wykonać w pojedynkę, dwie osoby albo w większej grupie. 
W parze lub grupie kartkę z notatkami można podawać po każdym poleceniu lub zapisanym zdaniu – zależnie od etapu ćwiczenia. 

Na początek 

Zapisz zdanie albo kilka zdań. Postaraj się, aby miały przynajmniej kilka słów. Mogą opisywać proste czynności:

• Na spacer z psem wychodzę trzy razy dziennie. 
• Gdy obudziłam się o 7, było wciąż ciemno.

Możesz też przepisać zdanie/a z książki, artykułu, instrukcji itp. 

Jeśli pracujecie w grupie, wystarczy, że każda osoba wymyśli po jednym zdaniu. 
Zapisuje je na kartce i na tym etapie nie dzieli się nim z innymi na głos. Inne osoby przeczytają je indywidualnie, gdy kartka przywędruje do nich przez podawanie w kolejnych etapach. 

Jeśli na kartce masz więcej zdań, wybierz tylko jedno. 
Pozostałe mogą posłużyć do wykonania ćwiczenia ponownie – instrukcje są takie same. 

Z wybranego zdania wykreśl słowo albo frazę (typu „na stole”) oraz

wymyśl słowa-zamienniki 

Czyli zdanie uzupełnij na nowo – o słowo lub frazę, która wypełni lukę po wykreśleniu i dopełni treść. 

Wymyśl przynajmniej 4-5 różne zamienniki. 

Dopełniające treść słowa/frazy powinny łączyć się z resztą zdania w sposób, który da się uzasadnić. Istotna będzie spójność gramatyczna, np. jeśli wykreślony był czasownik, przymiotnik może okazać się nietrafionym uzupełnieniem. 

Każdy kolejny pomysł może być jednak coraz odleglejszym skojarzeniem. Może oprzeć się na wyolbrzymieniu, grze słów, metaforze. Gdy wyczerpią się bardziej oczywiste pomysły, kolejne siłą rzeczy będą mniej typowe. 

Czasami droga poza schematy będzie krótka. 
Jeśli w zdaniu o wychodzeniu z psem zamiast „trzy” pojawi się „sto”, do absurdalnej rzeczywistości docieramy dzięki prostej zmianie. 

Efektem jest zestawienie nietypowe, ale wciąż logiczne. 

W takich sytuacjach szybko uruchamia się nasza wyobraźnia i zaczynamy myśleć dlaczego tak jest.

Takie zdanie z powodzeniem może być początkiem opowiadania. Przykuwa uwagę tym, że ma w sobie coś typowego (spacer z psem) i nietypowego (sto razy dziennie). Od razu chcemy wiedzieć więcej. 

Ćwiczenie przypomina też o prawdzie wyznawanej przez Ernesta Hemingwaya: kluczem do pisania jest przepisywanie. 

Przy pracy w grupie 

Ćwiczenie można wykonywać na różne sposoby, na przykład w kolejnych podaniach kartki z notatkami każda osoba wymyśla inne słowo-zamiennik. 
Albo do jednego zdania wymyśla tylko 5 kolejnych osób, a później przechodzimy do następnego zdania. 

Wszystko zależy od tego, ile osób bierze udział w pisaniu i ile możemy poświęcić na nie czasu. 

Redagowanie tekstów

Jak redagować teksty? Praktyczne wskazówki daje Marcin Orliński w artykule „Jak z tekstu zrobić petardę„. 

Pochodzi z książki „Wyobraźnia | zbiór reguł jest nieograniczony” wydanej przez Loesje i dostępnej jako nieodpłatny e-book. 

Z Loesje poćwiczysz też wychodzenie poza schematy dzięki tworzenie nieszablonowych metafor, opisów czy dialogów, a zebrane ćwiczenia pisarskie znajdziesz w tematycznej kategorii „kreatywne pisanie„.