Po nitce porównań
Szukanie połączeń między pozornie niepowiązanymi ze sobą rzeczami efektywnie pobudza wyobraźnię i ułatwia generowanie mniej schematycznych pomysłów.
Może posłużyć jako szybki trening kreatywności, metoda szukania rozwiązań i ulepszeń, a w pisaniu – na przykład do tworzenia metafor.
„Wymuszanie” połączeń (forced connections) opiera się na prostym założeniu – aby znaleźć nietypowe rozwiązanie, trzeba odrzucić typowe pomysły, które przychodzą do głowy jako pierwsze. Zestawienie niezwiązanych ze sobą rzeczy z góry pomija etap typowych odpowiedzi, które pojawiłyby się, gdyby jedynie zadać sobie pytanie typu „Jak poradzić sobie z trudnościami w porannym wstawaniu”.
Technikę zaproponowali na początku lat 70. Don Koberg i Jim Bagnall, wykładowcy dizajnu i kreatywnego rozwiązywania problemów na kalifornijskiej politechnice Cal Poly, w książce „The Universal Traveler„. Zachęcają w niej, aby nieschematycznych rozwiązań szukać w trakcie wędrówki przez analizę problemu i swobodne generowanie pomysłów.
W przypadku wymuszonych połączeń, analiza polega na stworzeniu listy właściwości wybranych rzeczy – ich wyglądu, sposobu działania, przeznaczenia itp. Generowanie to łączenie przypadkowych elementów z listy – dwóch albo więcej – w poszukiwaniu nowych pomysłów i innowacji, niezależnie od ich rzeczywistej przydatności.
Na przykład połączenie stołu i ciepła (kominka) może dać stół, którego blat emituje ciepło i podgrzewa jedzenie. To pomysł praktyczny, więc mógłby zostać wybrany do dalszej pracy i realizacji.
Szukanie połączeń można zaadaptować do różnych ćwiczeń, zachęcających do eksperymentowania, zmiany perspektywy, nieszablonowego myślenia.
Prostsze i szybsze sprawdzi się jako rozgrzewka.
Rozgrzewka
1. Wybierz rzeczy.
Wybierz parę dowolnych „rzeczy”, które na co dzień nie kojarzą ci się ze sobą i nie są do siebie podobnie, w tym nie pełnią podobnych funkcji ani nie działają w zbliżony sposób.
„Rzeczy” są pojemną kategorią – przedmioty, miejsca, sytuacje, zjawiska przyrodnicze, czynności, rośliny, zwierzęta itp.
Możesz też skorzystać z listy poniżej:
- rower – stokrotka
- internet – pomidor
- korek drogowy – widelec
- książka – kaktus
- telefon – chusteczki do nosa
- dziura w jezdni – oko
2. Notatki.
Wynotuj przynajmniej 5 cech każdej rzeczy – związanych z wyglądem, właściwościami fizycznymi, działaniem, zachowaniem itp.
Przyjmij założenie, że nie ma złych odpowiedzi.
3. Podobieństwa.
Korzystając z notatek, poszukaj podobieństw między nimi.
Pomocne będą pytania typu:
- w czym A przypomina B,
- co łączy A i B.
Ćwiczenie: Rozwiązania
1. Wybierz problem.
Jego skala czy uniwersalność jest nieistotna.
Możesz też wybrać z listy:
- problemy z koncentracją
- ze składaniem prania
- z zarządzaniem czasem; prokrastynacja
- z zasypianiem
- niezdrowe jedzenie; nadmiar przekąsek
- zanieczyszczenie światłem lub/i dźwiękiem (hałas)
2. Bodziec.
Problem zderz z rzeczą-bodźcem, wyjściowo z nim niezwiązaną.
Dobrze sprawdzają się miejsca i sytuacje – zawierają więcej detali, które staną się inspiracją, niż pojedynczy przedmiot.
Przykładowe bodźce:
- nadmorska plaża
- sala kinowa
- jezioro, staw
- pasieka
- górski szlak
- teren budowy
3. Zrób notatki.
Wynotuj przynajmniej 5 cech tego miejsca, korzystając ze wspomnień lub zdjęcia. Na przykład:
- co znajduje się w tym miejscu, w tym kolory i zapachy;
- przymiotniki, jakimi możesz je określić;
- detale;
- zjawiska pogodowe;
- czynności;
- stany emocjonalne.
4. Problem-pytanie.
Swój problem sformułuj jako otwarte pytanie, które zachęci cię do szukania rozwiązań.
Jeśli problemem byłoby poranne wstawanie, pytaniem mogłoby być: jak mogę zmienić swoje nawyki, aby łatwiej wstawało mi się rano.
5. Poszukaj rozwiązań.
Swoje notatki potraktuj jako podpowiedzi (nie musisz korzystać z wszystkich).
Jeśli do porannego wstawania bodźcem byłaby fabryka szkła, przykładowymi rozwiązaniami mogłyby być:
- praca na zmiany (skojarzenie) – ustawianie budzika z uwzględnieniem czasu trwania faz snu;
- hałas – budzik o dźwięku rozbijającego się szkła; wyciszenie przed snem, które poprawi jakość snu i ułatwi wstawanie;
- praca fizyczna – po przebudzeniu ćwiczenia rozciągające mięśnie;
- tafla szkła – w oknie roleta bardziej blokująca światło, co pozytywnie wpłynie na jakość snu;
- hartowanie szkła, chłodzenie – dbanie o niższą temperaturę w sypialni, co również polepsza jakość snu i ułatwia budzenie się.
Jaki ma to związek z metaforą?
Analogia jest esencją metafory, a proces jej tworzenia wychodzi od porównania ze sobą dwóch rzeczy, zjawisk, emocji. Metafory również zachęcają do szukania nietypowych detali i dostrzegania zależności, które umykają w schematach i codziennym pośpiechu.
Świeża i udana metafora zaskakuje nietypowym zestawieniem, które wciąż pozostaje czytelne dla osoby, która ją odbiera.
Poćwicz z Loesje tworzenie metafor:
- ekspresowe,
- oparte na stanach emocjonalnych.
Więcej o metaforze
Poczytasz też w artykule Agaty Hąci „Fenomen metafory” z książki „Wyobraźnia | zbiór reguł jest nieograniczony” wydanej przez Loesje i dostępnej jako nieodpłatny e-book.