Nietypowe postacie

Jedną z cech, dzięki którym postacie szybko zapadną w pamięć i odróżnią się od innych, są nietypowe zachowania. 

Czasem to zachowania jednorazowe lub okazjonalne, zdradzające cechy charakteru, które postać wolałaby ukryć. Inne są stałe i częste, definiując postać w bardziej oczywisty sposób – jak nerwowe nawyki czy działania wynikające z przesądów. 

Postacie wyróżniają zachowania, które idą pod prąd stereotypom lub mogą wydawać się nielogiczne, dopóki nie okazuje się, że mają swoje uzasadnienie w przeszłości. Przykładowo osoba reagująca śmiechem w zupełnie nieadekwatnych momentach czy twardziel, który woli gotować sobie obiady zamiast żyć kebabami, bo przypomina mu to o silnej więzi z babcią. 

Postać definiuje również (nie)spójność między tym, co deklaruje, a co rzeczywiście robi. Podobnie to, jak reaguje na zachowania innych osób oraz na ile jej wyobrażenie o sobie pokrywa się z tym, jak odbierają ją inni. 

Zbliżoną funkcję pełnią rzeczy, których postacie używają.

Mogą to być przedmioty lub metaforyczne emocje oraz podejście do świata i ludzi. Doskonale wykorzystał to Tim O’Brien w zbiorze opowiadań „Rzeczy, które nieśli” (The Things they Carried), którego tytuł podkreśla tę technikę.
Opisuje w nim doświadczenia żołnierzy w Wietnamie i osobiste rzeczy, które im towarzyszą – listy, rajstopy narzeczonej, leki uspokajające, komiksy, Nowy Testament. Poza strachem, który niosą wszyscy, żołnierz pochodzący z rodziny o japońskich korzeniach, niesie też odziedziczoną po babci głęboką nieufność do białych.

Te elementy tworzenia postaci – zachowania oraz rzeczy i to, co z rzeczami postacie robią – przetestujesz w ćwiczeniu poniżej. 

Nie budujesz pełnej postaci ani świata przedstawionego jak w długim tekście, więc wiele składowych tego procesu pominiesz. Skupisz się na niezbędnych elementach i opisie konkretnej sytuacji, jednak nawet w krótkim tekście poćwiczysz definiowanie postaci przez działanie. 

1. Miejsce.

Wybierz miejsce, które przynajmniej czasami jest pełne ludzi. 
Możesz też wybrać z listy poniżej, np. rzutem kostką: 

• bazarek, targowisko 
• koncert 
• publiczna toaleta 
• przejście dla pieszych 
• biblioteka 
• bar mleczny

2. Skojarzenia.

Wypisz swoje skojarzenia – kierując się zasadą, że nie ma złych odpowiedzi: 

• czynność, którą robisz przed południem, 
• przyprawa, której nie lubisz, 
• codzienna rzecz, która wydaje ci się dziwna, np. ze względu na kształt, wydawane dźwięki. 

3. Zachowanie.  

Wybierz zachowanie, które można uznać za nietypowe. 
Z pomocą przyjdą konkrety, np. dodanie nietypowego detalu do zachowania, które uchodzi za typowe. Kichanie jest typowe, jednak kichanie na widok otwieranych drzwi – nie. 

Opcjonalnie wybierz z listy poniżej – z możliwością dowolnej modyfikacji: 

• atak czkawki przy nadmiernym pochyleniu głowy 
• rumienienie się na widok wysokich osób, niezależnie od płci 
• zostawianie odcisku palca na lustrach, w tym lusterkach samochodowych 
• mruganie do każdego napotkanego psa, nawet na zdjęciach i obrazach 
• kichanie na widok otwieranych drzwi 
• przypominanie sobie celu, w jakim weszło się do pomieszczenia po zrobieniu 3 przysiadów 

Napisz krótki, dowolny w formie tekst, w którym: 

• miejscem akcji jest twój wybór z punktu 1,
• wykorzystasz słowa z punktu 2 – w dowolnej kolejności, 
• jedna z postaci zachowuje się w sposób nietypowy z punktu 3. 

Możesz przyjąć dowolną perspektywę, np.  

• osoby, która zachowuje się w nietypowy sposób, 
• kogoś, kto wchodzi z nią w interakcję, 
• osoby, która interakcję obserwuje. 

W tekście opisz, jak postać wchodzi w interakcję ze źródłem swojego nietypowego zachowania. Czy stara się go uniknąć? Może próbuje je ukryć? Albo wręcz przeciwnie – reaguje na całego? 
Co jeszcze dzieje się w tym miejscu? Jakimi zmysłami postać odbiera otoczenie? 

W dłuższym tekście takie zachowanie powinno mieć uzasadnienie i odbicie w przeszłych doświadczeniach postaci. Mimo że to ćwiczenie jest krótkie, spróbuj wpleść uzasadnienie ogólne – może być realistyczne albo zawierać pewną dozę magii czy przesądu. 

Jeśli potrzebujesz początku, skorzystaj z niezawodnej rady – zacznij zdanie od: 

Pamiętam gdy / Pamiętam jak

Albo innego zdania zaczynającego się od słowa „pamiętam”. To słowo automatycznie aktywuje wyobraźnię, a część składowych masz z poprzednich kroków ćwiczenia.

Jeśli wykorzystasz „pamiętam” jako początek, możesz wziąć pod uwagę, jak działa pamięć. Wspomnienia, szczególnie dawniejsze, nie tworzą linearnej opowieści. Mieszają się i zazębiają, jedno przywołuje inne, niekoniecznie bliskie w czasie i nie wprost związane z poprzednim.  

Redagowanie tekstów

Jak redagować teksty? Praktyczne wskazówki daje również Marcin Orliński w artykule „Jak z tekstu zrobić petardę„. 

Pochodzi z książki „Wyobraźnia | zbiór reguł jest nieograniczony” wydanej przez Loesje i dostępnej jako nieodpłatny e-book. 

Z Loesje poćwiczysz też tworzenie nieszablonowych metafor i dialogów czy wychodzenie poza klisze językowe, a zebrane ćwiczenia pisarskie znajdziesz w tematycznej kategorii „kreatywne pisanie„.