Zdania długie-krótkie
Krótkie zdania, a dokładniej zdania zróżnicowane długością, zwrócą uwagę na ważne treści, dopełnią stylistykę i ułatwią kierowanie rytmem czytania.
W tym ćwiczeniu znajdziesz praktyczne podpowiedzi o redagowaniu pod kątem długości zdań.
Potrzebujesz tekstu wyjściowego. Jeśli masz własny, nad którym chcesz popracować, skorzystaj z niego.
Możesz napisać też krótki tekst na bazie innych ćwiczeń u Loesje:
W każdym z nich może przydać się formuła:
niestety – na szczęście
Ułatwia pisanie szczególnie tekstów narracyjnych, podtrzymując ich dynamikę. Zalecał ją w „Poetyce” Arystoteles i dobrze widać ją w mitach, baśniach, legendach czy filmach Marvela.
Ze spokojnej codzienności wytrąca postać(cie) nieszczęśliwe wydarzenie. Metodą prób i błędów przezwycięża(ją) przeciwności losu. Nie na długo – wkrótce zdarza się kolejne nieszczęście. I tak dalej, aż do końca. Jeśli zakończenie jest szczęśliwe, po dużej dawce zmagań łatwiej je odczuć. Gdy nieszczęśliwe, jego przyczyny są jasne.
Długie-krótkie
Wskazówkami o długości zdań możesz kierować się jeszcze w pisaniu wyjściowego tekstu. Możesz je też odłożyć na etap redagowania.
Takie podejście zalecał Ernest Hemingway, nazywając je metodą góry lodowej. Stylistyką i zawartością pierwszej wersji nie warto nadmiernie się przejmować, aby nie spowalniać pisania. Jak w górze lodowej, większość pierwotnej treści nigdy nie ujrzy światła dziennego – zniknie w kolejnych redakcjach.
Pora na redagowanie, które nierzadko zajmuje więcej czasu niż wygenerowanie pierwszej wersji. Nie bez powodu Hemingway autoironicznie stwierdzał, że prawdziwym pisaniem jest przepisywanie.
Stylistykę i dynamikę wzmocni przemyślany dobór długości zdań. Poniższe podpowiedzi pomogą przy redagowaniu nawet krótkiego tekstu:
1. Kontrast
Objętość zdań dyktuje przede wszystkim ich treść. Jednak część zdań długich, i fragmentów złożonych z dłuższych zdań, warto przeplatać krótkimi stwierdzeniami.
Po dłuższym lub serii dłuższych, krótkie zdanie wybije osobę czytającą z rytmu. Zwolni czytanie i zachęci do spojrzenia na treść dłuższych z perspektywy podkreślonej przez krótkie.
Nie muszą to być zdania w sensie gramatycznym, zawierające czasownik choćby domyślny.
Wyróżnienie jednego słowa automatycznie wzmacnia przekaz, jak w zdaniu „Jeśli chcesz wyobrazić sobie przyszłość, wyobraź sobie bucior miażdżący ludzką twarz. Wiecznie!” (Rok 1984).
2. Lokalizacja
Zdanie krótkie dobrze sprawdzi się nie tylko jako forma przełamania dłuższych. Wielokrotnie powtarzane to samo zdanie w dłuższym tekście stanie się powiedzeniem przypominającym i podkreślającym temat.
Na przykład w „Rzeźni numer pięć” wariacje zdania „Zdarza się i tak” (And so it goes) pojawiają się ponad sto razy. Powiedzenie nabiera nieco innego znaczenia zależnie od fragmentu, po którym zostaje zamieszczone, jednak w kontekście całości efektywnie oddaje poczucie rezygnacji w obliczu absurdu i okrucieństwa wojny.
Krótkie zdanie będzie też wyrazistym początkiem lub zakończeniem, jak ostatnie zdanie w „Roku 1984„: „Kochał Wielkiego Brata”.
Po opisie tortur, jakim zostaje poddany bohater, tak krótkie stwierdzenie dobitniej niesie wrażenie finalności i nieodwracalności.
Nie tłumaczy czytającym, jak dokładniej mają interpretować całość ani co czuć, zachęcając do samodzielnych interpretacji i nadbudowania znaczeń.
3. Forma tekstu
Różnorodność długości zdań może być formalnym zabiegiem, korespondującym z treścią, gdy na przykład bliżej końca zdania będą coraz krótsze, zdążając do jednego finalnego słowa.
4. Wycinanie zbędnych słów
Jak osiągnąć krótkie zdania? Najwięcej zależy od treści i to ona powinna decydować o ich długości. Jednak każdemu, nawet pozornie krótkiemu, warto przyjrzeć się pod kątem zbędnych słów.
Często niepotrzebne okażą się przysłówki i przymiotniki, a przynajmniej ich część. Zamiast wzmacniać treść, mogą ją niepotrzebnie rozmywać.
Część pełni jedynie funkcję ozdobnika, nie wnosząc określenia niezbędnego do wyobrażenia sobie sceny, postaci czy interpretacji zdarzenia. Usunięcie ich podkreśli treść słów, które w zdaniu zostaną.
Ważniejsze od ozdobników są czasowniki i rzeczowniki. W wielu zdaniach najczęściej to czasownik dyktuje całą resztę i jego odpowiedni dobór nadaje stylu całości.
Czasownik wyróżni się (i całe zdanie), gdy zostanie dobrany logicznie, ale nietypowo. Nie musi być wyszukanym czy mało znanym słowem – taki zabieg może tekstowi też zaszkodzić, niepotrzebnie alienując osoby, które mogą go nie znać.
Na przykład w „Drakuli” mgła spływa na bohaterów, wkrada się i przekrada się (przez drzwi). Typowe czasowniki w mniej typowym kontekście wnoszą atmosferę tajemniczości i zagrożenia.
Redagowanie tekstów
Jak redagować teksty? Praktyczne wskazówki daje również Marcin Orliński w artykule „Jak z tekstu zrobić petardę„.
Pochodzi z książki „Wyobraźnia | zbiór reguł jest nieograniczony” wydanej przez Loesje i dostępnej jako nieodpłatny e-book.
Z Loesje poćwiczysz też tworzenie nieszablonowych metafor i dialogów czy wychodzenie poza klisze językowe, a zebrane ćwiczenia pisarskie znajdziesz w tematycznej kategorii „kreatywne pisanie„.